ابرکوه"سرپرستی یزد فردا: حسین حاتمی/ کارشناس ارشد معماری:نقاشی دیواری و رنگ به عنوان يكي از مهم ترين عناصر بصري مي تواند نمودي فعال و تأثيرگذار در منظر عمومي يك شهر داشته باشد. تاثير انتخاب رنگ، نوع رنگ، جنس رنگ و محل رنگ آميزي در مناظر شهري آنقدر مهم است كه در برخي كشورها،كميته هاي نقاشي ديواري براي 15 سال آينده شهر هم سياست گذاري و برنامه ريزي نموده است. رشد دیوار نگاری در ابرکوه نیز در این روزها ایجاب می کند بطور هدفمند و آگاهانه با آن برخورد شود در این مسیر شناخت اصل موضوع در اتخاذ تدابیری موثر تر ما را یاری خواهد کرد به همین دلیل در این نوشته به بررسی این پدیده خواهیم پرداخت.
«ديوار نوشتهها و ديوارنگاره‌ها (نقاشي ديواري) در كنار نماي ساختمان‌ها، رنگ خودروها، مبلمان شهري، (پوشش شهروندان)، فضاي سبز و موارد ديگر، از جمله مظاهر رنگ در فضاهاي شهري به شمار مي‌رود.» (1) ديوار نوشته و نقاشي‌هاي ديواري كاركردهاي متفاوتي دارند كه شامل كاركرد فرهنگي، اجتماعي، سياسي، تبليغاتي،اقتصادي، ايمني و زيبايي شناختي مي‌شود و همگي در جايگاه رسانه قرار مي‌گيرند. نقاشان مكزيكي اولين افرادي بودند كه در يك تصميم گيري گروهي به اين نتيجه رسيدند كه نقاشي‌ها را از حصار موزه‌هاي شهر رها كنند و به درون محيط شهر مي‌آورند. از اين رو شروع به نقاشي بر روي ديوارهاي شهري كردند و اين هنر به مرور زمان جايگاه خود را در محيط شهري يافت.» (2)
با تغییر شکلی و محتوایی ديوار نوشتهها متوجه میشویم که این گونه نوشته ها آكنده از معاني نهفته هستند و می توان استنباطهای مفصلی از آن داشت. در ادامه اين يادداشت به تقسيم بندي ديوار نوشتهها در جامعه از چند منظر پرداخته مي‌شود:
1ـ انقلابي نويسي:
قدرتهاي سلطه گرا و بسته تلاش مي‌كنند با تسلط بر كليه رسانه‌ها و جلوگيري از اطلاع رساني مستقل و آزاد تمام معناهاي لازم بر پيام‌هاي جاري در سطح جامعه را تحت كنترل خود در آورند. بر همين اساس به زعم جان فيسك،«رمزهاي ايدئولوژي عناصر فوق را در مقوله‌هاي «انسجام» و مقبوليت اجتماعي قرار مي‌دهند.»(3)
برخورد بسته و يكسويه با اطلاع رساني به انحراف و خشونت در اطلاع رساني مي‌انجامد. بر همين اساس توالت نوشتهها به صورت حداقلي و ديوار نوشتهها در لحظات بحراني به صورت حداكثري به شعارهاي راديكال و مخالف نهادهاي رسمي در مي‌آيند. در همین رهگذر يكي از رسانه‌هاي مهم و تأثيرگذار در انقلاب 57 ايران، ديوار نوشتهها بود. «ديوار نوشتهها» همراه با «پلي كپي متن سخنراني‌ها» و «نوار كاست»، سه رسانه‌اي بودند كه در همراهي با رسانه‌ي بزرگ وقت، يعني راديو در تهييج افكار عمومي عليه نظام سلطنتي محمدرضا شاه پهلوي سهم بسيار بسزايي داشتند. ديوار نوشتهها به واسطه رساندن پيام‌هاي خلاصه شده سلبي «مرگ بر شاه» و ايجابي «درود بر خميني» كه در سه ماهه‌ي آخر تا رسيدن به بهمن 57 به گفتار برتر شعارهاي انقلابي تبديل شده بود. هم حامل كنشي انقلابي بود و هم در جايگاه رسانه‌اي همگاني قرار داشت. در ادامه،پارادايم نظام بسته‌ي ديوارسان پهلوي در برخورد با گفتمان «ديوار نوشتهها» فرو ريخت و نظام شکوهمند انقلاب اسلامی ملت ایران جاي نظام پشين را گرفت.
2ـ هرزه نويسي:
البته این نوع نوشته در شهرهای ما کمتر دیده می شود ولی در برخی حکومتها كه دايره قرمز و محدوديت‌هاي اجتماعي بيش از حد بسته است و قدرت در روابط فردي افراد نيز دخالت مي‌كند. پسماند برخي توالت نوشتهها و هرزه نوشتهها بر ديوارهاي شهري نمود پيدا مي‌كند. اين هرزه نگاري‌ها كه به صورت اكثري در توالت نوشتهها خود را نشان مي‌دهد در برخي موارد به حوزه‌هاي عمومي‌تر همچون ديوارهاي شهري سرايت مي‌كند و در ديوار نوشتهها خود را نمايان مي‌سازد.
هربرت ماركوزه مي‌گويد: « آزادي فرهنگي در پرتوي ناآزادي پديدار مي شود و پيشرفت فرهنگي در پرتوي اجبار. ناآزادي و اجبار بهايي است كه بايد پرداخت.».(4) و (5) در صورت افزايش بيش از آستانه‌ي تحمل نهي‌ها بر افراد جامعه با تغييرات اساسي و شكستن پارادايم پيشين و شكل گيري جامعه‌اي نو با گفتماني تازه روبرو مي‌شويم. هرزه نگاري ديوار نوشتهها در اصل بروز نوعي خشونت است. اين خشونت كه نگاه را مي‌آزارد متأثر از خشونتي است كه در جامعه تسري پيدا كرده و در اصل منتج از شكاف حوزه رسمي و جامعه است. هرگاه گفتمان رسمي به ترويج خشونت قبيله‌اي، فرقه‌اي و ايدئولوژيك بپردازد و خشونت رسمي را در ملاعام اجرا نمايد بدين سان خشونت مشروعيت مي‌يابد و به موضوعي عادي تبديل مي‌شود. هرزه نگاري ديوار نوشتهها نيز همين كاركرد را دارد و گرچه گاهي با اسپري ديگري خط مي‌خورد اما وجود آن قابل انکار نیست.
3ـ راهنماي شهري:
ضعف شهرداريها در پلاك گذاري و كد گذاري خيابانها، كوچه‌ها و اماكن شهري از جمله عواملي است كه شهروندان را جهت مسيريابي و جهت يابي به ديوار نوشتهها مجبور مي‌كند. عدم نظارت شهرداري بر زيبايي شهري از يكسو و بزرگ شدن شهرها از ديگر سو بر اين موضوع بيش از پيش دامن مي‌زند.
ديوار نوشتهها و نقاشي‌هاي ديواري در اصل بايد جايگاه مشخص و معلومي داشته باشند و براي طراحي آن توسط نهادهاي مسئول در شهرداريها، نظارت زيبايي شناختي گردد. «نقاشي ديواري را مي‌توان در بدنه خيابانها، بزرگراهها، ميدان‌ها، معابر و پاركهاي شهري و ديواري مراكز آموزشي از جمله مهدهاي كودك و كودكستانها مشاهده كرد كه به منظور جلب مخاطبان مختلف از معابران پياده گرفته تا رانندگان خودروهاي سواره، مسافران وسايل نقيله، نوجوانان و كودكان، بر روي بدنه‌هاي شهري كشيده شده است.
همچنين نقاشي ديواري مي‌بايست با در نظر گرفتن فرم، فضا، معماري ديوار و نحوه ارتباط مخاطبان با ديوار كشيده شود... در اصل نقاشي ديواري زماني مخاطبان را به سوي خود جلب مي‌كند و به قوه‌ي تخيل آنها رنگ مي‌بخشد كه در محيطي مناسب، هماهنگ و سالم بكار گرفته شود. در غير اينصورت نقاشي ديواري نه تنها به مخاطب كمك نمي‌كند بلكه موجب آلودگي بصري و اغتشاش فكري وي نيز خواهد شد.» (6)
4ـ علائق و نفرت:
بخش زيادي از ديوار نوشتهها به ابراز علاقه و عشق و يا نفرت و انزجار افراد از موضوعات مختلف اختصاص دارد. طرفداري از يك تيم فوتبال و نفرت از تيم رقيب ، علاقمندي به خواننده‌گان پاپ، بازيگران سينما و تلويزيون و بازيكنان فوتبال، علاقه به محله و زادگاه خود، از جمله متداول‌ترين اين ديوار نوشته‌هاست كه به تقويت هويتهاي قومي،محله‌اي، ديني و ملي ياري مي رساند.
بخش زيادي از ديوار نوشتهها به پيام‌هاي عاشقانه و يا نوشتن ترانه‌ي خوانندگان و يا شاعران اختصاص دارد كه در آن عاشق، كه اكثراً پسران هستند بر سر مسير معشوق خود به صورت رمزي و يا مستقيم بيان عاشقانه خود را بر ديوار نوشته و آن را نمايان مي‌سازد.
استنباط، از اشياء و تصاوير تا حدي از فرافكنهاي ما به آنها ناشي مي‌شود. يعني از تأثير شكل دهنده‌اي كه دنياي دروني ما را در ادراك مان از دنياي بيرون باقي مي‌گذارد.»(7) اوج گيري و قدرت ضعف تبليغات ناشي از درك همين خصيصه در انسان است. در اصل «وقتي به يك آگهي تجاري نگاه مي‌كنيد... مسلما‌ً اجزايي از دروني خودتان را به آنچه مي‌بينيد فرا مي‌افكنيد. ليكن محرك اين تجربه احتمالا خود طيفي از متحرك‌هاي ممكن انتخاب شده است.» (8)مديران اقتصادي و صنايع با درك اين آگاهي از روانشناسي مخاطب معناهاي مورد نظر را در تبليغات خود دخيل مي‌كنند تا ميزان مصرف و در نتيجه ميزان فروش ارتقا يابد. به زعم بري ريچاردز در اصل «معناهايي كه در آگهي‌هاي تجاري و كالاها مي‌يابيم دست كم تا حدي ساخته و پرداخته خود ماست، هر چند كه معاني احتمالاً در محدوده‌ي عواطفي قرار دارد كه شركت كنندگان در تحقيقات مشخص كرده‌اند.»(9) بر همين اساس توجه مديران اقتصادي به رسانه‌ها و تبليغ در آنها روز به روز افزايش پيدا مي‌كند. ديوار نوشتهها فراگيرترين رسانه و ارزانترين و حتي در برخي جوامع رسانه‌اي رايگان است. عدم نظارت به اين تبليغات به زشت شدن چهره و نماي شهري مي‌انجامد و در صورت كنترل و نظارت اين موضوع ضمن زيبا كردن جلوه‌ي شهري به منبعي درآمدزا براي شهرداريها تبديل مي‌گردد.
ديوار نوشتهها در اکثر شهرهای ما هيچ نمود زيبايي شناسي ندارند و تنها نوشته‌هايي شفاهی هستند كه عاري از خلاقيت بصري در و ديوار شهرها را اشغال كرده‌اند. ضعف رسانه‌هاي مكتوب از سويي و عدم وجود کانالهای بازتاب مناسب و عمومی دیگر منجر به استمرار فرهنگ شفاهي در برخی جاها شده است و بنا به همين دليل ديوار نوشتهها،تصويري نيستند و تنها گفته‌هايي نوشته شده بر ديوار هستند.
منابع:
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 04,اکتبر,2024